سخنرانی: اتمگرایی کلام؛ مادیگرایی در فیزیک

در همایش تاریخ و فلسفه علم در دانشگاه شریف، ساعت شنبه 14 اردیبهشت ساعت 10 صبح، اینجانب سخنرانی درباره اتمگرایی کلام ارائه خواهم داد که چکیده سخنرانی را در ذیل ملاحظه می فرمایید. از تشریف فرمایی علاقه مندان خوشحال خواهم شد.

اتم­گرایی کلام؛ مادی­گرایی در فیزیک

بنفشه افتخاری

چکیده

تاریخچه اتم­گرایی، به یونان باستان می­گردد. اتم­گرایی یونان، نظریه ماتریالیستی (مادی­گرا)، علی و مکانیکی بود. اتم­گرایی، چه اتم­گرایی یونان و چه اتم­گرایی جدید (بعد از قرن هفدهم) از جهاتی یک نظریه مادی­گرا به شمار می­رود. در قرون وسطی در جهان اسلام نیز نوعی نظریه اتم­گرایی برای تبیین طبیعت توسط متکلمین معتزلی و اشعری ارائه شد. بر خلاف اتمگرایان یونان، متکلمان مسلمان، متأله بودند و نام متکلم را از جهت پایبندیشان به تعالیم اسلام و قرآن یدک می کشند. با این وجود نظریه­ ای که در جهان طبیعت ارائه دادند که از جهت مادی­گرا بودن، با اتم­گرایی یونانی و اتم­گرایی جدید مشابهت دارد. این نکته جالب توجه است که اتمگرایی کلام توسط نظریه پردازانی ارائه شده اند که در بحث قدرت مطلقه خداوند، به شدت رادیکال هستند. در این جستار، اینجانب قصد دارم که به ساختار متافیزیکی اتم­گرایی کلام بپردازم. در ادامه، تحلیل خواهم نمود که چگونه نظریه پردازان متأله برای حفظ اصول متافیزیکی خود، نظریه ای را در فیزیک ارائه می­دهند که به مادی­گرایی و طرد متافیزیک در فیزیک می انجامد.

گزارش همایش «فلسفه طبیعی در تمدن اسلامی»

_{^{منبع:سایت پژوهشکده تاریخ علم
نوشته:  بنفشه افتخاری}}

_^مقدمه

^{پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران،  به منظور گسترش تعاملات بین رشته ای،  خصوصا حوزه هایی از علم و دانش که ارتباط تنگاتنگی با مباحث تاریخ علم دارد، اقدام به برپایی همایشهای گوناگون در حوزه های مختلف می نماید.  فلسفه طبیعی، تاریخ و گذشته مبانی نظری علومی چون فیزیک، شیمی، زیست شناسی و سایر علوم عصر جدید را در بر می گیرد. لذا برای پژوهشگران و دانشجویان حوزه های تاریخ و فلسفه علم، پرداختن به این مقوله در دستور کار قرار دارد.  با توجه به این مهم، پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران، برای برگزاری همایشی در سطح ملی با عنوان «فلسفه طبیعی در تمدن اسلامی»، همت ورزید.  پیش از برگزاری همایش، در یک فرصت شش ماهه در رایزنی با اساتید مختلف، از پژوهشگران و دانشجویان فعال در این حوزه دعوت به عمل آمد. در نهایت در بهمن ماه هزار و سیصد و نود و شش، با جمع آوری مقالات و دستاورد تحقیقات پژوهشگران تحت نظارت دکتر نجفقلی حبیبی، دبیر علمی همایش، چارچوب نشست ها مشخص گردید. این همایش، در سه نشست برنامه ریزی شد: 1- طبع، طبایع، تجربه و برهان؛ 2- ابن سینا در فلسفه طبیعی؛ 3- فلسفه طبیعی و کلام. در نهایت این همایش در صبحگاه روز چهارشنبه، شانزدهم اسفند هزارو سیصد نود و شش، در سالن همایشهای پژوهشکده،  با خوش آمد گویی دکتر مسعود صادقی، ریاست محترم پژوهشکده تاریخ علم آغاز به کار نمود.} 

^{دفترچۀ خلاصۀ مقالات فارسی و انگلیسی و همچنین فایل سخنرانی‌ها را می‌توان از اینجا دریافت کرد.}

_{^{سخنرانی های همایش «فلسفه طبیعی در تمدن اسلامی»}}

همایش «فلسفه طبیعی در تمدن اسلامی»

اینجانب افتخار داشتم که دبیر اجرایی همایش «فلسفه طبیعی در تمدن اسلامی» در پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران باشم. خود نیز سخنرانی تحت عنوان «تکیه بر اصل سادگی در ردیه فخر رازی بر نظریه صورت و ماده» به زبان انگلیسی داشتم. کلیه سخنرانی ها و چکیدۀ آنها برای علاقه مندان در نشانی زیر در دسترس است.

نشانی اطلاعات مربوط به همایش در سایت پژوهشکده تاریخ علم

فلسفه امروز ایران نیازمند هر دو شاخه قاره ای و تحلیلی است

گفتگوی اختصاصی “جامعه فلسفه ایران” با سرکار خانم “بنفشه افتخاری”

پژوهشگر تاریخ و فلسفه علم، دانشجوی دکترای فلسفه، عضو دپارتمان فلسفه دانشگاه لیون3 و فارغ التحصیل از دانشگاه ژنو.

 

جامعه فلسفه ایران : با توجه به آشنایی شما با فلسفه تحلیلی و فلسفه قاره ای دارید، به نظر شما جامعه فلسفی ایران به کدام یک از این دو گروه گرایش دارد؟

بنفشه افتخاری : با سلام و درود به شما و سپاس از حسن نظر شما، باید بگویم که من پیش از ترک ایران در محافل فلسفی ایران حضور مؤثری نداشتم. در آن زمان بیشتر در کسوت یک دانش آموخته فیزیک بودم تا فلسفه. با وجود علاقه ام به اغلب حوزه های فلسفی، مطالعاتم محدود به مباحث فلسفه فیزیک بود. در واقع تحصیلات جدی من در فلسفه پس از رفتن به اروپا بود. الان هم که برگشتم، هنوز فرصتی فراهم نشده که جامعه فلسفی ایران را به خوبی بشناسم. به همین دلیل، خیلی کلیشه ای: با توجه به اینکه فلسفه قاره ای از دیر زمانی است که در ایران تدریس می شود، پس این گرایش احتمالا ریشه دارتر است. به علاوه اینکه فکر می کنم فلسفه قاره ای به مبانی فرهنگی ما نزدیکتر هم هست. اما از حدود سال 80 به این طرف که رشته کارشناسی ارشد فلسفه علم در ایران پایه گذاری شد و پس از آن هم گروه فلسفه تحلیلی در پژوهشگاه علوم بنیادی بنیان گذاشته شد،. دانش آموختگان این مکتب که اغلب از دیگر رشته های علوم و فنی- مهندسی وارد فلسفه شده اند، نسل جدی و با انگیزه ای محکم در فلسفه اند. در نتیجه می توانم بگویم که نسل نویی که به تحلیلی گرایش دارند با وجود کم شمار بودن، قابل ملاحظه اند.

 

سخنرانی: طبیعت از نگاه اشعریان

اینجانب افتخار داشتم که در پژوهشکده تاریخ علم، سخنرانی تحت عنوان «طبیعت از نگاه اشعریان» داشته باشم. فایل صوتی سخنرانی و اسلایدها برای علاقه مندان بارگذاری شده است. پیشتر نیز مقاله ای ن

 اسلایدها

 فایل صوتی سخنرانی

مقاله نظریات متکلمان از منظر تاریخ علم