نیستان فلسفه

نوشته های بنفشه افتخاری در فلسفه، ادبیات و تاریخ

نیستان فلسفه

نوشته های بنفشه افتخاری در فلسفه، ادبیات و تاریخ

نیستان فلسفه

نوشته های بنفشه افتخاری، در موضوعات مختلف فلسفی، تاریخی و ادبی، و البته دیدگاه های شخصی در مسائل مختلف اجتماعی.
هر نوع برداشت از این وبلاگ به شرط ذکر منبع و یا لینک به مطلب مجاز است.

۵ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «کلام» ثبت شده است

با سلام و آرزوی تندرستی برای همگی
از اینجانب مقاله ای اخیرا در مجله فلسفه علم به چاپ رسید که با شما دوستان گرامی به اشتراک می گذارم

خلاصه ای از این مقاله، پیش از این در دانشگاه شریف، اردیبهشت 98 ارائه شده بود.

این مقاله در کانال شخصی اینجانب در تلگرام نیز بارگذاری شده است و همچنین در صفحه مجله قابل دانلود است.

در این مقاله، به طور خاص در مورد فیزیک کلام، به طور عمومی  با رویکرد تحلیلی بررسی شده است که اساسا اگر یک فیزیک بر تصادفی بودن رویدادها دلالت داشته باشد، آیا به الحاد ختم می گردد؟

نسبت بین فیزیک اتم‌گرایی کلام به مادی‌گرایی و الحاد در رویکردی تحلیلی
بنفشه افتخاری


چکیده
تاریخچه اتم‌گرایی، به یونان باستان می‌گردد. اتم‌گرایی یونان، نظریه ماتریالیستی (مادی‌گرا)، علی و مکانیکی بود. اتم‌گرایی، چه اتم‌گرایی یونان و چه اتم‌گرایی جدید (بعد از قرن هفدهم) از جهاتی یک نظریه مادی‌گرا به شمار می‌رود. در قرون وسطی در جهان اسلام نیز نوعی نظریه اتم‌گرایی برای تبیین طبیعت توسط متکلمین معتزلی و اشعری ارائه شد. بر خلاف اتم‌گرایان یونان، متکلمان مسلمان، متأله بودند و نام متکلم را از جهت پایبندی‌شان به تعالیم اسلام و قرآن یدک می‌کشند. با این وجود نظریه‌‌ای که در جهان طبیعت ارائه دادند که از جهاتی با سایر نظریات اتم‌گرایانه مشابهت دارد. این نکته جالب توجه است که اتمگرایی کلام توسط نظریه پردازانی ارائه شده‌اند که در بحث قدرت مطلقه خداوند، به شدت رادیکال هستند. در این جستار، اینجانب قصد دارم که پس از معرفی نظریه اتم‌گرایی کلام، به ساختار متافیزیکی اتم‌گرایی کلام بپردازم؛ اینکه چه اصول اعتقادی مبنای نظری متافیزیک کلام است. در ادامه، تحلیل خواهم نمود که چگونه نظریه پردازان متأله برای حفظ اصول متافیزیکی خود، نظریه ای را در فیزیک ارائه داده‌اند که به مادی‌گرایی و طرد متافیزیک در فیزیک می انجامد، ولیکن یک نظریه‌ الحادی نیست.

 

آدرس مقاله در صفحه مجله

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۳ آذر ۹۹ ، ۱۸:۵۳
بنفشه افتخاری

سخنرانی: اتمگرایی کلام؛ مادیگرایی در فیزیک

پنجشنبه, ۱۲ ارديبهشت ۱۳۹۸، ۰۹:۲۳ ق.ظ
در همایش تاریخ و فلسفه علم در دانشگاه شریف، ساعت شنبه 14 اردیبهشت ساعت 10 صبح، اینجانب سخنرانی درباره اتمگرایی کلام ارائه خواهم داد که چکیده سخنرانی را در ذیل ملاحظه می فرمایید. از تشریف فرمایی علاقه مندان خوشحال خواهم شد.

اتم­گرایی کلام؛ مادی­گرایی در فیزیک


بنفشه افتخاری

چکیده

تاریخچه اتم­گرایی، به یونان باستان می­گردد. اتم­گرایی یونان، نظریه ماتریالیستی (مادی­گرا)، علی و مکانیکی بود. اتم­گرایی، چه اتم­گرایی یونان و چه اتم­گرایی جدید (بعد از قرن هفدهم) از جهاتی یک نظریه مادی­گرا به شمار می­رود. در قرون وسطی در جهان اسلام نیز نوعی نظریه اتم­گرایی برای تبیین طبیعت توسط متکلمین معتزلی و اشعری ارائه شد. بر خلاف اتمگرایان یونان، متکلمان مسلمان، متأله بودند و نام متکلم را از جهت پایبندیشان به تعالیم اسلام و قرآن یدک می کشند. با این وجود نظریه­ ای که در جهان طبیعت ارائه دادند که از جهت مادی­گرا بودن، با اتم­گرایی یونانی و اتم­گرایی جدید مشابهت دارد. این نکته جالب توجه است که اتمگرایی کلام توسط نظریه پردازانی ارائه شده اند که در بحث قدرت مطلقه خداوند، به شدت رادیکال هستند. در این جستار، اینجانب قصد دارم که به ساختار متافیزیکی اتم­گرایی کلام بپردازم. در ادامه، تحلیل خواهم نمود که چگونه نظریه پردازان متأله برای حفظ اصول متافیزیکی خود، نظریه ای را در فیزیک ارائه می­دهند که به مادی­گرایی و طرد متافیزیک در فیزیک می انجامد.

۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱۲ ارديبهشت ۹۸ ، ۰۹:۲۳
بنفشه افتخاری

مقاله ای از اینجانب با عنوان «ناسازگاری پیوسته‌گرایی هندسی واتم‌گرایی کلام در آرا فخر رازی» در شماره اخیر نشریه علمی پژوهشی فلسفه علم به چاپ رسیده که برای علاقه مندان در صفحه نشریه در دسترس است.

چکیده
اتم گرایی کلام که هم معتزله وهم اشاعره از آن دفاع کرده اند، شامل اتم گرایی هندسی نیز می گردد. اتم گرایی هندسی، اتم گرایی است که خطوط و اشکال هندسی را متشکل از تقسیم ناپذیرها می داند. به بیانی دیگر، در این نگاه، خط از گرد هم آمدن نقاط بوجود می آید. این دیدگاه با تعاریف اولیه کتاب اصول اقلیدس و در نهایت با هندسه کلاسیک ناسازگار می باشد. فخررازی که در ده هها ی آخر عمر خود از ات مگرایی دفاع کرده است، از این ناسازگاری آگاه بوده است. او در خلال بحث در برها ن ها ی مرتبط با اتم گرایی، تلاش ها یی برای رفع این ناسازگاری کرده است. علی رغم اینکه تلاش وی در بنیان نهادن
هندسه ای سازگار بااتم گرایی به ثمر نمی نشیند، ولی استدلالات او حاوی نکات ظریف و مهمی است که به لحاظ تاریخ و فلسفه ریاضیات حائز اهمیت است. در این مقاله، چند برهان فخررازی از کتاب المطالب العالیة بررسی و تحلیل شده و به زبان ریاضیات نوین تبیین م یگردد. . پسزمینه نظری این براهین تحلیل می شود تا به چارچوبی دست یافته که اهمیتشان از نظر تاریخ ریاضیات روشن گردد.دراین بین نشانداده میشود که چگونه رازی ساختار متفاوتی از هندسه کلاسیک روزگار خود را میآزماید. و همچنین پیشنهاد میگردد که ادله رازی در تاریخ نظریه بینهایت کوچکها در حد یک امکان در نظر گرفته شود.

لینک مقاله


۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۱ شهریور ۹۷ ، ۲۰:۱۴
بنفشه افتخاری

سخنرانی: طبیعت از نگاه اشعریان

چهارشنبه, ۳ ارديبهشت ۱۳۹۳، ۰۶:۰۱ ب.ظ


طبیعت اشعری

اینجانب افتخار داشتم که در پژوهشکده تاریخ علم، سخنرانی تحت عنوان «طبیعت از نگاه اشعریان» داشته باشم. فایل صوتی سخنرانی و اسلایدها برای علاقه مندان بارگذاری شده است. پیشتر نیز مقاله ای ن

 اسلایدها

 فایل صوتی سخنرانی

مقاله نظریات متکلمان از منظر تاریخ علم

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۳ ارديبهشت ۹۳ ، ۱۸:۰۱
بنفشه افتخاری

سیطره ارسطویی در قرون وسطی و جبهه متکلمان

معمولا وقتی حرفی از علم در جهان اسلام می شود فورا نام  دانشمندانی چون فارابی و ابن سینا و...به ذهن می آیند، بدون توجه به اینکه این دانشمندان همگی به لحاظ تاریخ علم و فلسفه در مکتب دانشمندان ارسطویی قرار می گیرند و به قولی حکیم محسوب می شوند. با تمام اصالتی که در نظریات این بزرگان وجود دارد زیر بنای نظری آنها بر پایه حکمت مشاء است، یعنی مکتب ارسطو. فلسفه ارسطویی در سراسر قرون وسطی سلطه خود را در جهان علمی گسترانده بود که سرزمین های اسلامی هم از این حیث مستثنی نبودند. همچنین علم فیزیک که تحت عنوان فلسفه طبیعی، شاخه ای از فلسفه به شمار می رفت، نیز برمبنای عقاید ارسطویی  پیش می رفت. لازم به ذکر است که قرون وسطی گرچه در ذهنیت عموم دوران تاریک علمی است، اما از نظر فیلسوفان علم این دوره معمای بزرگی است که باید از آن سر درآورد. دوره ای که بزرگترین تحول در بینش فلسفی نسبت به مبانی علمی بوجود آمده، در همین دوره است که چارچوب های فکری به سمتی هدایت شده که فیزیک ارسطویی تبدیل به فیزیک نیوتنی در قرن هفدهم شود. در همین دوره است هندسه اقلیدسی، هندسه ای که فقط با استدلال پیش می رود تبدیل هندسه دکارتی می شود و با معادله جبری همراه می شود، و هندسه هایی می آیند که اجازه می دهد که دو خط موازی بهم بپیوندند،  تحولی که در علم بسیار کوچک می نماید اما در فلسفه علم بسیار بزرگ!چراکه چارچوبی در ذهن شکسته و بشر راه شناخت جدیدتر وسبک دیگری  را برای اندیشیدن  آزموده و حال برای درک این فرآیند پیچیده باید به دقت به جریان غالب نگریست و بررسی کرد که کجا سدی یا مانعی جلوی این جریان ساخته شده، هرچند که این سدها و موانع ضعیف و سست بوده اند و توان مقابله با جریان غالب را نداشته اند.
به عبارتی دیگر، برای بفهمیم چگونه جریان غالب قدرت خود را از دست داده، باید نظریات مخالف مطرح شده را با جدیت بررسی کنیم هر چند که شاید این نظریات در زمان خود در برابر نظریات غالب آن روزگار مغلوب شده اند. چراکه در نهایت برآیند همه این تلاش هاست که به آن تحول بزرگ ختم می شود. پس اینجا روشن می شود چرا هر بارقه ای که شک در فلسفه ارسطویی برانگیزد درخور توجه است.
بی شک فعالترین حرکت علمی در قرون وسطی در جهان اسلام رخ داده، هر چند که علم ارسطویی پر قدرت بر اریکه نشسته بود، گروه دیگری بودند که ارسطویی نمی اندیشیدند که معمولا یا نامی از ایشان برده نمی شود و یا به لحاظ علمی توجه ای به آنها نمی شود، این گروه متکلمان اسلامی بودند که غالبا اتمگرا یا اتمیست بودند که به دو گروه متکلمان معتزلی و اشعری تقسیم می شوند. متکلمان معتزلی و اشعری از مهمترین جریانات فکری ای هستند که عقاید غیر ارسطویی داشتند و در جدالی که با فیلسوفان به پا کردند بحث های اصیلی  را ارائه دادند که مصداقی از همان بارقه هایی است که برای درک بهتر تحولات علمی  قرون وسطی باید بررسی شوند.
۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۱ تیر ۹۰ ، ۱۷:۴۰
بنفشه افتخاری